Historia ulicy Żelaznej wg Wikipedii

W połowie XVII wieku północna część ulicy była drogą łączącą jurydykę Leszno z Nowolipiem. W 1725 wytyczono odcinek pomiędzy ulicą Chłodną a Lesznem, który pierwotnie biegł wśród pól, a w II poł. XVIII wieku wśród ogrodów. W tym okresie ulica została uregulowana wg planów geometry Deutscha. W 1770 ulica została przedłużona na południe do zbiegu ulic Twardej i Złotej i otrzymała urzędowo nazwę Żelazna. W 1784 przy ulicy stał pałacyk, 2 kamienice, 6 domów murowanych, 4 dworki, 2 młyny i Karczma Żelazna (od której pochodzi nazwa ulicy), a poza linią zabudowy ciągnęły się ogrody. W 1805 przy Ceglanej powstały Ogrody Ulrychów, przeniesione później na Górce. W 1810 u zbiegu ulic Żelaznej i Twardej powstał pałacyk Wojciecha Bogusławskiego. W początkach XIX wieku działało tu już 5 browarów. W 1836 ulica Żelazna została przedłużona do Nowej Drogi Jerozolimskiej czyli Alej Jerozolimskich i w 1845 przecięły ją tory kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W połowie XIX wieku nastąpił rozwój przemysłu – powstały tu zakłady przemysłowe, garbarnie, wytwórnie cerat, fabryki metalowe, będące miejscem narodzin i rozwoju ruchu robotniczego. Z biegiem czasu przybywało kamienic i zabudowa ulicy stawała się coraz bardziej zwarta. W 1909 poprowadzono linię tramwaju elektrycznego. W okresie międzywojennym powstały nowoczesne domy mieszkalne, świadcząc o dużym znaczeniu ulicy. W listopadzie 1940 odcinek pomiędzy Grzybowską i Leszno (obecnie al. Solidarności), parzysta (wschodnia) strona między Lesznem i Nowolipiem oraz krótki odcinek Żelaznej na północ od Nowolipia, znalazły się w granicach warszawskiego getta. Po wyłączeniu z getta w grudniu 1941 nieparzystej części ulicy i podzieleniu dzielnicy zamkniętej na tzw. małe i duże getto, na środku jezdni wniesiono mur. W styczniu 1942 nad wyłączoną z getta ulicą Chłodną przerzucono drewnianą kładkę, która przejęła część ruchu pieszego z bardzo ruchliwego skrzyżowania Chłodna-Żelazna. Zbudowano tutaj również specjalną bramę, za pomocą której regulowano ruch na obydwu ulicach. W zachowanym budynku przy Żelaznej 103 w latach 1942-1943 mieściło się SD-Befehlstelle, jednostka niemiecka kierującą wielką akcją wysiedleńczą do obozu zagłady w Treblince latem 1942. W sierpniu 1942, po likwidacji tzw. małego getta, ulicę aż do Leszna włączono do aryjskiej części miasta. W okresie II wojny światowej zabudowa ulicy znacznie ucierpiała, szczególnie w okresie powstania warszawskiego. Po wojnie wiele z budynków zostało rozebranych, a teren przez jaki przebiegała znany był jako tzw. Dziki Zachód, słynący z ostańców przedwojennej zabudowy, ciemnych podwórek i niezabudowanych placów po rozebranych budynkach. W latach 70. XX wieku powstało tu Osiedle za Żelazną Bramą, które zmieniło charakter ulicy. Od lat 90. zaczęło się stopniowe wyburzanie kolejnych domów, a tylko nieliczne po wojnie zostały wyremontowane. W miejsce starych budynków powstają nowe – pojedyncze plomby, ale i całe pierzeje jak pomiędzy Łucką a Grzybowską.